UYKU BOZUKLUKLARI

Bazı hastalıklar ve rahatsızlıklar uykunuzu böler, iyi ve yeterli uyku uyuyamamak ise sağlığınızı olumsuz etkiler:Sizde geceleri uyanıyor sonra uyumakta zorluk çekiyorsanız, horluyorsanız,uykunuz esnasında nefesiniz düzensizleşiyor, nefesiniz tıkanıyorsa, sabah yorgun uyanıyor ve gün içinde uykulu iseniz, bütün bu belirtiler uykunuzda sağlığınızı tehdit edebilecek olayların habercisi olabilir.

Niçin Uyumaya İhtiyaç duyarız? Uyku sadece günlük yaşamın dışında kalmış bir zaman parçası değil, bedenin kendini yenilediği sağlık ve uzun yaşamın temeli olan yaşamsal bir gerekliliktir. Yetersiz bir uyku, insanın kendini gün boyunca yorgun-bitkin ve uykulu hissetmesine neden olur. İşinizin kalitesi, konsantrasyon yeteneğiniz ve insanlara karşı ilişkileriniz etkilene bilir, kendinizi isteksiz, mutsuz hissedersiniz.

Ne Kadar Uykuya İhtiyacımız Var?

Uyku ihtiyacı kişiden kişiye değişir. 4-5 saatlik uyku ile ve zinde uyanan ve gün boyu dinç kalan insanlar olduğu gibi sekiz saat uykudan sonra bile uyuma ihtiyacı duyan insanlar vardır. Uyku süresi kişiden kişiye farklı olmakla beraber , genelde sekiz saatlik uyku sağlıklı bir insan için yeterlidir.

İyi Bir Uyku aldığımızın Başlıca Ölçüsü nedir?

Sabah dinç uyanmanız ve kendinizi gün içinde zinde hissetmenizdir.

Uyku Bozuklukları ve Sık Görülen Problemler:

Uyku beynimizin dinlendiği basit,durgun bir süreç değildir. Ortalama her 90 dakikada bir tekrarlayan,yüzeysel uyku (evre1-2), derin uyku (evre3-4),ve rüya uykusu (REM uykusu) şeklinde beyinde değişik karakter gösteren aktiviteler gece boyunca bir birini takip ederek sabaha kadar akıp giderken, solunum, dolaşım ve hormonal sistemler bir ahenk içinde çalışır. İçten veya dıştan gelen nedenlerle uyku yapısı parçalanırsa, dişli çarklar arasına düşen bir taş parçası gibi bütün sistemler bir birini etkileyerek bozulacaktır. Çeşitli nedenlerle meydana gelen uyku bölünmeleri, yorgunluk, aşırı sinirlilik, yüksek tansiyon, depresyon, konsantrasyon bozukluğu, kontrol edilemeyen şişmanlama, felç, kalp krizi gibi pek çok hastalığın kaynağını oluşturmaktadır.

Bir çok hastalık da iyi uyumanıza engel olabilir. Bazıları önemsiz, bazıları da sağlığınızı ciddi tehdit eden durumlardır. Önemli olan bir çoğunun tedavi edilebilir olmasıdır. Aşağıda en çok görülen problemlerden bazıları belirtilmiştir. Eğer bunlardan herhangi birini yaşıyorsanız doktorunuzla mutlaka konuşun.

UYKU APNESİ

Uyku apne : insanın uykuda nefesin kesilmesi durumu tedavi edilebilen bir hastalıktır.

Uyku apnesi çok fazla kişiyi etkilemesine rağmen Türkiye de yaşayan milyonlarca kişi, durumunu bir hastalık olduğunun farkında olmadan yaşamakta ve uyku apnesi sonucunda hayatı tehtit eden bir çok hastalığa yakalanmaktadırlar. Tedavi edilmeyen uyku apnesi yüksek tansiyon  ve kalp hastalıkları, inme, hafıza kaybı problemleri, kilo alma, cinsel isteksizliklere yolaçabilir. Hatta tedavi edilmeyen uyku apnesi kişinini işinde başarı kabiliyetini azaltır ve otomobil kulanırken uyuklamalar la öldürücü trafik kazalarına neden olur.

“Apnea”anlamı  eski Yunanca  “nefessiz”  demektir, tıp dilinde uykuda nefesin durması anlamında kullanılır. Uyku apnesi nefesin tamamen yada kısmi olarak yüzlerce defa tekrarlayan, en az 10 saniye kesilmesi, beyin, kan oksijen seviyesinin düşmesi ve farkında olunmayan kısa uyanmaların olduğu bir durumdur. Sonucunda uyku yapısı bölünür, uyku kalitesi azalır, uykuda oksijen yetersizliği (“hipoksi”) oluşur. En sık görülen apne hastalığı “Obstriktif tip Uyku Apnesi” dir.

Obstriktif Uyku Apnesinin (OUA)başlıca nedeni, uykuda gırtlak çevresindeki yumuşak doku ve dil kökünün gerginliğinin azalıp, yutağı tıkamasıyla oluşur. Tedavi edilmeyen OUA hastalarında sabaha kadar yüzlerce defa tekrarlayan tıkanmalarla uyanmalar, hatta uyanmaların farkına varılmasa da sabah kalkınca aşırı derecede yorgun ve uykulu hal bütün gün boyunca devam eder. Uykularında şiddetli horlama vardır.

HORLAMA nızı derecelendirebilirsiniz:

Bu basit testler uyku apnesinden oluşa bilecek belirtilerin farkına varılmasında bize yardımcı olabilir, sizde olan , yada olduğu söylenen numaraları işaretleyerek uyku bozuklukları merkezinde durumu değerlendirebilirsiniz.

1. Horladığımı söylüyorlar
2. Uykuda nefesimin kesildiğini, düzensiz soluduğumu söylüyorlar, fakat uyandığımda bunları hatırlamıyorum.
3. Horlamam ve yüksek tansiyon hastalım var
4. Ailem ve yakınlarım huzursuzluk, aşırı sinirlilik, hallerim olmaya başladığını söylüyor
5. kilo almaya başladım yada aşırı kiloluyum
6. uykuda aşırı terliyorum, özellikle boyun bölgem
7. Gece düzensiz kalp atışlarımın olduğunu farketmeye başladım
8. başağrısıyla uyanıyorum
9. Soğuk algınlığı olduğu zaman uykum çok kötü oluyor
10. Gece aniden tıkanma , nefessiz kalma hissiyle uyanıyorum
11. Gündüz uykululuk hali, devamlı yorgunluk, özellikle yemeklerden sonra uyku gelmesi durumlarım oluyor?
12. Trafikte otomobil kulanırken uykum geliyor,
13. Cinliksel isteklerim azaldı?
14. İşimde konsantrasyon azalması, unutkanlık hallerim başladı  
15. Gece sık tuvalete kalkıyorum    

Eğer yukarıda ki soruların 3 ne yada daha fazlasına “evet” diyorsanız, durumunuzu doktorunuz yada uyku hastalıkları uzmanı ile görüşün,  uyku apnesi , tanısı ve tedavisi hakkında daha fazla bilgi alın. Uyku apnesinin bir çok farklı tedavi seçenekleri vardır, bunlar apnenin şiddetine ve yarattığı hastalık durumlarına göre değişir. Doktorunuzla mutlaka görüşün.

Uyku apne ve yüksek tansiyon:Uyku Apne ,  Hipertansiyona neden olan çok önemli bir durumdur, hatta oluşan yüksek tansiyon  inme riskine yol açan önemli bir yan etkidir. Bu durum son araştırmalarla gerçekli kesin olarak ortaya konmuştur. (1),(2)
Uyku apne ve İnmeler ( felç): Uyku apne ve inme , bir çok ortak risk faktörü taşırlar;bunlar arteial hiper tansiyon , kalp damar hastalıkları, yaş, şişmanlık, sigara kullanma,ve alkol kullanımı.

Uyku apnesinin belirtisi:

Uyku apnesinin en önemli belirtisi uyku süresince ani solunum duraklamaları, çok gürültülü horlamalar ve iç çekmelerdir.Bu solunum düzensizlikleri, bir çoğumuzda zaman,zaman ortaya çıkan yumuşak, hafif horlamalardan farklıdır. Bu tip horlamalar daha çok sırtüstü uyuma sırasında olurken, apne nedeni horlamalar her türlü pozisyonda oluşabilir. Apne nedeni horlamalarda, hasta sağa sola dönerek, el kol hareketler ile rahatsız bir şekilde uyumaya çalışır.

Uyku apneli hastalarda sık, sık tekrarlayan uzun süreli solunum durmaları olmaktadır. Apne esnasında , uykuda solunumun en az 10 saniyeden başlayan solunum duraklamaları bir dakikadan fazla sürelere kadar devam edebilir. Uykuları süresince saatte 20, hatta 100lerce defa tekrarlayan, bir dakikaya varan nefes durmaları ile boğulurcasına mücadele eden kişilerde uyku ve oksijen yetersizliğinin büyük sorunlara neden olması kaçınılmazdır. Uykuda tıkanmalar, ve horlamalar uyku yapısının parçalanmasına, sabah yorgun uyanma ve gün içinde uykulu, yorgun oturduğu yerde uyuklayan bir durum yaratır.

Uyku apnesi şüphesinde ne yapılır?

Bahsi geçen belirtilerin birkaçının bulunduğu bir kişide uyku apnesi olabileceği düşünülse de, benzer şikayetlere neden olan farklı bir çok uyku bozukluğu hastalığı vardır.

Poligrafi tetkiki:

Uyku apnesinin kesin teşhisi ve şiddetinin ölçülmesi için uyku laboratuvarlarında "poligrafik tetkik" adı verilen incelemelerin yapılması gerekmektedir. Uyku sırasında bir çok fizyolojik aktiviteyi kaydeden "poligrafik tetkik", beyin bölgelerinin aktiviteleri, uykunun yapısı, solunum, ve kalp fizyolojilerinin aynı anda incelenmesine imkan tanıyan modern bir tetkik yöntemidir.

Bu yöntemle, uykuda solunum hareketleri; solunum durma süresi, apne sayısı, horlama, kandaki oksijenlenme düzeyi, kalp ritmi EKG, kan basıncı, beyin de uyku aktivitelerinin analizi ve kas tonusu, göz hareketleri, kayıtları yapılarak bunların beden fonksiyonları üzerindeki etkileri incelenir.

Kimlerin tedaviye ihtiyacı vardır:

Uyku poligrafik testlerinden sonra elde edilen bilgiler değerlendirilerek uyku apnesinin şiddeti, beyin-solunum fonksiyonları üzerindeki etkileri, uykuda oksijenlenme ve kalp fonksiyonları üzerindeki etkileri değerlendirilerek uyku apnesinin tedavisine karar verilir Günlük aktiviteler sırasında özellikle otomobil kullanırken uyuklamalar, uyku apnesi ile ilişkili yüksek tansiyon, kalp yetersizliği, veya uykuda oksijenlenmede azalma tespit edildiği taktirde vakit geçirmeksizin tedaviye başlanılması gerekir. Ayrıca; uyku apnesine bağlı, aşırı yorgun ve uykululuk hali olan, yüksek tansiyonlu, koroner damar hastaları, düzesiz kalp atışları olan kişilerde veya saatte 20'nin üzerinde apne sayısı tespit edilenlerde de tedaviye gerek vardır.

Uyku apnesi tedavi edilmezse aşağıdaki sorunlara yol açar:

Uyku Apne Tedavisi:

Uyku apnesi, kesin tedavisi olan bir hastalıktır. İlaçla tedavisi yoktur.

Tedavisinde, apnelerin sıklığına, apnelerin tipine, uykuda oksijenlenmede azalma, hastanın boğaz yapısı (bademciklerin ve küçük dilin büyüklüğü) göz önüne alınarak planlanır.

Uyku apnesinde cerrahi işlem : apne sayısı saate 20'nin altında olan , uykuda oksijenlenin normal olduğu, obstriktif apneli (tıkanma tipi apne) hastalarda uygulanabilir. Sadece burun deviasyonlarının düzeltilmesiyle yapılan ameliyatlarda apne durumları düzelmez. Apne sayısı saatte 30'un üzerinde ise, uyku süresinin %5 inden fazla bir süre öksijenlenmede azalma görülürse, apne tiplerinin bir çoğu santral ve mix apne tipinde görülürse, kesinlikle burun boğaz tipi cerrahi işlemlerden kaçınmak gerekir.

CPAP tedavisi: Uyku apnesinin en etkili tedavisi CPAP (Continous Positive Airway Presurre) cihazı kullanılarak yapılır.Bu cihazın kullanılmasındaki amaç hastaya burundan kesintisiz pozitif hava basıncı uygulayarak uyku sırasında kapanan üst hava yolarını açık tutmaktır. CPAP cihazı hastanın burnuna yerleştirilen yumuşak silikon bir maske ile hava basıncı sağlayan bir kompresörden ibarettir. Cihazın olumlu etkisi tedavinin ertesi günü görülür. yorgun , uyuklama gibi belirtiler kaybolur, hastanın günlük aktivitesi ve canlılığı artar horlamalar kesilir. Artan dinamizm şişman hastaların zayıflamasını ve sağlıklı kilolara ulaşmasını sağlar.